Men Hồng Mi

Hồng mi là loài cây thân cỏ, dễ trồng, không cần nhiều công chăm sóc, bông của nó được sử dụng để làm nguyên liệu ủ men tạo nên hương vị đặc trưng của rượu Bắc Hà nổi tiếng. Người H’Mông Bắc Hà thường trồng hồng mi ven bờ nương, hoặc xen canh dưới những tán mận tam hoa, cứ thế cây lớn lên đem theo hy vọng của người làm nghề về những mẻ rượu tràn chum.

Hình dáng cây Hồng Mi trông rất giống với cây kê. Tháng Giêng, người dân Bản Phố bắt đầu gieo hạt cây Hồng Mi. Hạt cây Hồng Mi chỉ bé như hạt cải, màu nâu. Đất trồng phải là đất trên nương, đánh thành từng luống rồi tra hạt như ngô. Trồng Hồng Mi chăm sóc cầu kì chả kém gì cấy lúa. Sau khi tra hạt phải tưới nước thường xuyên, bón lót, bón thúc phân chuồng đủ kiểu.

Cây Hồng Mi

Hồng mi được thu hoạch từ tháng 8 – 9 âm lịch, cùng thời điểm gặt lúa mùa. Bông hồng mi được cắt về, phơi khô, đập lấy hạt, sau đó giã thành bột. Người nấu rượu thường nặn bột này thành những bánh men vừa nắm tay, để lên gác bếp dùng cho cả một năm. Rượu ngô ủ bằng men hồng mi được coi là “mỹ tửu” với vị thơm nồng đặc trưng, cao độ mà không đau đầu, rượu hồng mi được phần lớn khách hàng ưa chuộng.

Men rượu được coi là linh hồn của một vò rượu và làm nên sự khác biệt của rượu ngô Bản Phố, Bắc Hà, Lào Cai so với các loại rượu ngô khác – đó chính là thứ men cây Hồng Mi này. Người Mông sẽ dùng hạt này đem giã nhỏ như bột rồi trộn với nước rượu đầu và nước sôi, nhào thật nhuyễn, nắm thành quả đặt trên rơm và phơi ở nơi ít nắng, thoáng gió đến khi những quả men khô, chuyển thành màu trắng y như chiếc bánh bao thì mang bỏ vào thúng, rổ để lên gác bếp bảo quản để dùng dần.

Nếu không có những túm hồng mi “thần kỳ” và những thúng ngô vàng ươm mây mẩy, không được chờ đợi từng giọt rượu trong veo chầm chậm chảy ra từ nồi cất để được một chén đầy sóng sánh, thì khó có thể “say” được rượu ngô Bản Phố một cách trọn vẹn.